Vele vragen in de begeleiding van lees- en spellingsproblemen
Als ik kinderen met taal hielp, kwamen er bij mij vele vragen over de methodiek naar boven: Hoe kan het dat wereldwijd 4% van de mensen dyslexie heeft en bij ons 25 % van de kinderen geen goed niveau heeft als ze de basisschool verlaten? Is dyslexie echt een leerstoornis? Is het een erfelijke kwestie, dus niets aan te doen? Of zou het zo kunnen zijn dat het kind, net als een van de ouders, op een andere manier denkt, leert en dus taal anders verwerkt in de hersenen dan de meeste kinderen? Kunnen ze met een andere instructie en leerstrategie wel leren lezen? Hoe kan het dat juist vaak slimme kinderen er last van hebben? Is de oorzaak echt alleen een 'fonologisch tekort'?(je niet of onvoldoende bewust zijn van de diverse klanken in een woord) Maar hoe kan het dan dat kinderen die zo'n diagnose hebben wel normaal de taal van hun omgeving spreken, oftewel prima blijken te horen? Bovendien schrijven de meesten prima fonetisch wat ze aan klanken horen toch? Waarom moet met een of ander regeltje aa veranderd worden in 1 a bij bv. slapen? Het is toch gewoon de a van het ABC? Waarom spellen we met klanknamen; zo doen wij als volwassenen dat toch ook niet als we willen weten hoe een naam of woord geschreven moet worden? Hoe kan het dat kinderen het alfabet (soms tot in de bovenbouw) niet geautomatiseerd hebben? Waarom vertellen we kinderen iets anders dan dat wij als volwassenen weten en hoe wij over taal communiceren?
Verwarring, frustratie en negatieve overtuigingen
We doen nu al veel
We zetten in ons huidige onderwijs in op allerlei factoren: kleinere klassen, beter opgeleide leerkrachten, weer een nieuwe leesmethode, meer ruimte maken voor instructie, fonologie en luisteren trainen. Heel mooi dat we veel aandacht besteden aan karaktereigenschappen, eigenaarschap en executieve functies, die ongetwijfeld het leren zeer beïnvloeden. Maar de focus blijft standaard in het huidige taalonderwijs liggen op de fonologie. Als het kind extra hulp van remedial teacher, taakleerkracht of logopediste krijgt, is het meestal instructie en oefening met meer van hetzelfde. Ondanks lange begeleidingstrajecten blijven resultaten gering.
Bedenk dat wetenschappelijke leesmethodes bedacht zijn door talige mensen (met een analytische leerstijl) en dat deze niet aansluiten bij kinderen die een andere leer- en denkstijl hebben, b.v. visueel/ruimtelijk (globaaldenkers)
Waar zijn de wetenschappelijke onderzoeken die een bewijs vormen om destijds de fundamentele keuze te maken voor dit onderwijs dat GEHEEL gebaseerd is op klanken, uitspraak en fonologie met het weglaten van de alfabetnemen en daardoor onderwaarderen wat we ZIEN staan in een woord?
Wat kunnen WIJ doen
Lees-en spellingsmoeilijkheden kunnen ongetwijfeld vele oorzaken hebben; het kind is qua ontwikkeling nog niet toe aan leren lezen en schrijven, de situatie thuis of op school/in de klas verhindert het kunnen leren, het kind kampt met negatieve overtuigingen, laag zelfbeeld, geringe focus, trauma/s, enz. Wat in ieder geval onderbelicht is, is het feit dat er niet naar de inhoud van de lesmethodes wordt gekeken.
Is onze taalmethodiek en -instructie logisch?
Een goed begin is het halve werk. Laten we bij jonge kinderen de nu ontbrekende basiskennis van onze taal spelenderwijs aanbieden en tijdens hun leerproces de taal logisch uitleggen. Zo kunnen vele sociaal-emotioneel moeilijkheden en een neerwaartse spiraal van stress, weerstand tegen taal, afhaken, zelftwijfel, aandachtstekorten, enz. die daaruit voortvloeien, voorkomen worden. Menige dyslexieverklaring zal dan (later) overbodig zijn.
Nog meer onderbelichte oorzaken
Wat betreft leerproblemen in het algemeen zie ik dat ook het veelvuldig gebruik van tablet en telefoon en bewerkte voeding negatieve invloed kan hebben op het leren.